Pelgrimeren: “Alles wat je thuislaat, is mooi meegenomen.”

Op pelgrimstocht gaan is van oudsher een reis naar een religieuze bestemming. Na een lange, fysieke reis komt een pelgrim op de plek van bestemming in contact met het hogere, het spirituele – met God. Denk bijvoorbeeld aan Franciscus van Assisi (1182). Toen hij volwassen werd en steeds meer van de wereld zag, raakte Francis gedesillusioneerd. Hij begon te twijfelen aan zijn levensstijl. In de jaren daarop begon Franciscus zijn leven volledig te veranderen. Hij stopte met het dragen van schoenen, ging op bedevaart naar Rome als een bedelaar en vroeg God voortdurend om spirituele verlichting. Later begon Franciscus ook – illegaal – in de straten van Assisi te prediken. Hij wilde de mensen overtuigen om zich te wijden aan een leven van armoede en in de voetstappen van Jezus te treden. Dat was voor Franciscus een spiritueel antwoord op zijn vragen: een vredig leven met grote bescheidenheid, of zelfs armoede. Tegenwoordig is bij het maken van een pelgrimstocht misschien niet meer zozeer de (religieuze) bestemming bepalend, maar de weg naar de bestemming, wat je hierop tegenkomt en hoe je daarmee omgaat. Het gaat om het onderweg zijn, met de nodige uitdagingen.

Samen met mijn eigen gezin op de Kungsleden

Alhoewel de Kungsleden in Noord-Zweden geen pelgrimsroute is, kom je bij zo’n lange-afstandspad eigenlijk dezelfde uitdagingen en inzichten tegen als tijdens het lange onderweg-zijn op een pelgrimsroute. Samen met mijn gezin – Joris, Lieve (toen 13) en Fien (toen 9) zijn we in 2018 een deel van de Kungsleden gaan lopen. Ruim 400 km ruige toendra, bergen, meren, rivieren en bossen in Zweeds Lapland.

Het tempo werd afgestemd op de jongste in het gezelschap. De afstanden tussen hutten zijn groot – een van de redenen waarom we sliepen in een tent. Onderweg kwamen we (bijna) niemand tegen. Je bent natuurlijk ook een beetje gek wanneer je in het Noordelijkste deel van Europa gaat wandelen, want:

• je hebt niet altijd een hut als volgende slaapplaats, dus sjouwt Joris een 4-persoonstent mee;
• je bent niet verzekerd van zonnig weer; onderweg hadden we te maken met een heftige storm, ook bij vertrek in de ochtend. Er is dan verder geen schuilplek;
• je eten bestaat uit astronautenvoer in zakjes en, als je geluk hebt, onderweg geplukte paddenstoelen (maar die moet je dan wel kennen ;-);
• je conditie moet behoorlijk goed zijn;
• zonder telefoon ben je niet bereikbaar, behalve via de satelliet in enkele hutten.

De uitgestrekte dalen en collen zijn verraderlijk. Je denkt soms visueel er bijna te zijn, maar je benen moeten nog iets meer km’s afleggen. Het weidse landschap, drinkbaar bergwater, prachtige luchten, koude bronnen, de kuddes rendieren en fiere lemmingen die voorbij schieten, het samen genieten maar ook afzien en elkaar helpen, maken deze tocht voor ons een van de mooiste familiemomenten. Wanneer je beiden avontuurlijk bent ingesteld en je bent bereid het tempo van je kinderen te volgen, is het zeker aanrader om zo’n moderne pelgrimage met de hele familie te beleven.

Hedendaags pelgrimeren

Laten we eens inzoomen op het hedendaagse, èchte pelgrimeren – wie doen het? Wat betekent het voor hen? Wat levert het je op? Is het alleen iets voor monniken? Voor mensen die een spiritueel pad aan het bewandelen zijn? Of kun je ook thuis op pelgrimstocht, en hoe lang dan? Ik vroeg het Christina Weenk (C), Leonie Joosting-Bunk( L) en Ronald Karssies(R), die onder andere naar Santiago en Rome liepen.

Wat betekent pelgrimeren voor jou?

C: “Een aantal dagen (of liever weken) onderweg zijn, op weg naar een doel, ont-moeten, vertragen; (nieuwe) inzichten, inspiratie en spiritualiteit zijn er onderdeel van.”

L: “Pelgrimeren was voor mij inhoudsloos toen ik de reis begon. Ik had zelfs een afkeer van het woord. Het duurde tot halverwege de reis – zes weken – dat ik me met de term ging verzoenen. Inmiddels is pelgrimeren voor mij een onderdeel van het zoeken naar de essentie – is het zoeken naar de essentie.”

R: “Pelgrimeren is voor mij op weg gaan en je vertrouwde omgeving en dierbaren achterlaten om je los te maken. De bestemming die je voor ogen hebt, laat je de eerste stap zetten en geeft richting aan je reis. Maar de weg zelf is het doel en niet de bestemming. Al heb je wel een bestemming nodig om op weg te gaan en je eerste stappen te zetten.”

Wat is een pelgrim voor jou?

C: “Iemand die loopt naar een speciale plaats met de bedoeling tot inzicht te komen.”

L: “Iedere dag op weg gaan met alles wat je hebt, niet wetend waar je weer zal rusten, wat je onderweg tegenkomt. Alleen de richting is helder. Bereid zijn los te laten.”

R: “Iemand die zijn vertrouwde omgeving durft achter te laten en eenvoudig op pad gaat.”

Hoe ben je erop gekomen om op pelgrimstocht te gaan?

C: “Ik hou van wandelen en het idee is al lang geleden in mijn hoofd gekomen. In 2018 heb ik mijn eerste pelgrimstocht gelopen en sindsdien is ieder jaar een (korte) pelgrimage mijn doel.”

L: “Ik las het boek van Paulo Coelho, ‘De weg naar het zwaard,’ in 1998. Inmiddels heeft het boek een andere titel. Ik was erdoor gegrepen. Op dat moment wist ik niet zo goed wat ik met mijn leven aan moest.”

R: “Het zaadje is al dertig jaar gelden geplant door een broeder die over zijn ervaringen op weg naar Santiago vertelde. Na het overlijden van mijn moeder gingen mijn partner en ik nadenken over hoe we ons gespaarde levensloopverlof wilden opnemen.”

Waar ben je naartoe afgereisd en waarom?

C: “De eerste keer naar Porto met de bedoeling om langs de kustlijn te lopen. Dit heb ik uiteindelijk niet gedaan; onderweg besluiten om een andere afslag te nemen of van je plan af te wijken, is voor mij kenmerkend voor een pelgrimstocht.”

L: “Ik ben thuis begonnen met trainen. Tijdens die trainingen, dwars door Nederland en België ben ik tot Namen gekomen. Op de dag van mijn 50^e verjaardag ben ik naar Namen afgereisd en daar ben ik uiteindelijk begonnen aan het laatste deel van mijn reis.”

R: “We zijn vertrokken naar Assisi en daarna doorgelopen naar Rome. Franciscus is al jaren een inspiratiebron voor mij en ik vond het mooi om letterlijk in zijn voetsporen te treden. Rust en stilte is op weg naar Assisi en Rome makkelijker te vinden dan in de tocht naar Santiago de Compostella, waar dagelijks tweeduizend pelgrims aankomen.”

Zijn er dingen die je anders zou je doen tijdens of na de reis?

Leonie op weg naar Santiago

C: “Ik neem me altijd voor om nog meer te vertragen en mijn eigen weg te gaan.”

L: “Ik zou eerder gaan oefenen met een zware rugzak. Tijdens mijn oefenwandelingen had ik geen zware rugzak bij me, maar een dagrugzak van hooguit 4 kg aan kleding, proviand en water. Toen ik op pad ging, had ik een rugzak bij me met 16 kg (dat is overigens veel te veel).”

R: “Zeker, ik maak er nu een punt van dat ik van elke dag wil genieten. Dus ook als het heel druk is op mijn werk en met mijn bedrijf, ga ik elke dag iets doen om te genieten. Dat hoeft niet altijd groot te zijn; bijvoorbeeld een wandeling of mooie film. Ik ben naast mijn baan mijn eigen bedrijf Il Camino gestart. Ik ben nog steeds onderweg, en de training bij Shofukan Coaching ‘Natuurlijk ondernemen’ was ook een deel van mijn tocht.”

Wat heb je geleerd van de pelgrimstocht? Welke dingen heb je ontdekt?

C: “Dat ‘wonderen’ elke dag op ons pad komen en dat het de kunst is om ‘in het nu te leven,’ zodat je dat iedere dag kunt opmerken.”

L: “Wat ik vooral geleerd heb, is te vertrouwen. Er is geen dag geweest zonder slaapplaats. Als ik erdoorheen zat, of als ik hopeloos werd van dingen, was de redding nabij. Mijn hele beeld van wereld en cultuur is gaan schuiven. Ik heb ontdekt dat ik in essentie weinig van anderen verschil. De verschillen in culturele achtergronden, het gezin van herkomst, status en werk – het is me allemaal veel minder gaan zeggen. Ik ben nieuwsgieriger geworden èn liefdevoller naar mezelf toe.”

R: “Vertrouwen te hebben dat het goed komt en dat valt niet altijd mee als je gewend bent aan zekerheden en dingen geregeld hebben. Het kwam tenslotte altijd goed. Pelgrimeren doe je dikwijls op paden die al eeuwenlang in gebruik zijn door pelgrims en ook de kapelletjes en kerken onderweg zijn vaak al eeuwen bezocht door pelgrims. Op momenten van pijn en vermoeidheid voelde ik mij soms gedragen door de pelgrims in wier voetsporen ik liep. Het gaf mij ruimte, waarin ik ervaren heb dat ik deel uitmaak van iets dat groter is dan ikzelf. Het heeft mij meer inzicht gegeven in wie ik ten diepste bedoeld ben te zijn, en het heeft mij geholpen om nieuwe keuzes op mijn levenspad te maken. Het feit dat je onderweg los bent van je dagelijkse beslommeringen maakt dat je aandacht volledig in het moment zit en juist dat maakt de ervaring van een pelgrimstocht maken zo puur en intensief. Pelgrimeren betekent ook bescheiden zijn en de dingen nemen zoals ze zijn. Als dingen anders liepen dan ik wilde, voelde ik vaak verontwaardiging en boosheid opkomen. Heel heilzaam om dat weer los te laten en blij te zijn met wat er wel is.”

Welke tips heb je voor beginnende pelgrim?

C: “Iedere reis begint met de eerste stap, dus ga als je dat wilt. En alles wat je thuislaat, is mooi meegenomen. Ook zinvol is je af te vragen of je iets aan een ander of jezelf te bewijzen hebt en wat je echte bedoeling/wens of verlangen is om te ervaren tijdens je pelgrimage. Dit kan helpen om mild voor jezelf te zijn onderweg. Het is geen wedstrijd en dat wordt makkelijk vergeten. (Dus loop de weg die bij jou past, ook al is dat bijvoorbeeld met ‘rugzakvervoer’ of korte dag-etappes).”

L: “Ga, de weg komt altijd aan – misschien op plekken waarvan je niet wist dat ze bestonden. Niet het fysiek onderweg zijn is de grootste uitdaging, maar om in de ervaringen van tijdens de reis en daarna thuis te zijn met wat er is.”

R: “Ik heb vaak gezien dat er in de voorbereiding van een pelgrimstocht mateloos veel tijd wordt gestoken in de rugzak en alle spullen die mee moeten. Ook aan het in detail uitstippelen van de route wordt dikwijls veel tijd besteed. Dit zijn zaken die zeker aandacht verdienen, maar besteed ook aandacht aan jezelf. Waarom wil jij deze tocht maken? Wat trekt je, wat zijn je angsten, welke verwachtingen heb je. Ik denk dat je angsten en verwachtingen pas los kunt laten als je je er bewust van bent.  Bedenk of je de tocht met een reisgenoot wilt lopen, of juist alleen, en neem op een goede manier afscheid. Zorg ook voor geestelijk bagage. Wij hadden bijvoorbeeld het boekje ‘Het geheim van de schelp’ bij ons.”

Welke boeken of podcasttips heb je?

C: “Ik heb me destijds georiënteerd via het internet, het genootschap van Sint Jacob in Nederland en ben gaan wandelen, ook meerdaags met rugzak in Nederland en ontmoette zo andere pelgrims met ervaring of de wens om te gaan. Dat inspireerde me om te beginnen met De Wandelzusjes, we organiseren nu zelf dagwandelingen en meerdaagse wandelreizen, ook over pelgrimspaden in binnen- en buitenland.”

L: “Vertrouw op wat er is. Iedereen loopt zijn eigen weg – soms lijkt het op de weg van een ander, maar het blijft jouw weg. Voor mij werkte dat het beste. Misschien is de beste voorbereiding wel het boek van Rutger Bregman – ‘De meeste mensen deugen.’  En als je een scala aan ervaringen wilt horen, luister dan deze podcast van pelgrimsverhalen

R: “Ik denk dat je je kunt beginnen met je te oriënteren bij Vereniging Pelgrimswegen, Wandelen naar wijsheid Lessen voor de pelgrim, Pelgrimeren tegen Wil en Dank, Umbrië | In de voetsporen van Franciscus. Zelf organiseer ik Pelgrimsdagtochten en Pelgrimsdagen, waarin je in korte tijd kunt ervaren wat pelgrimeren voor je kan betekenen. Verder ben ik als vrijwilliger betrokken bij Pelgrimsherberg Karfanaüm. Hier worden weekenden voor en door pelgrims georganiseerd.”

Christina organiseert samen met haar zus wandelreizen bij Wandelzusjes . Op 13, 14 en 15 januari organiseert Ronald met zijn bedrijf Il Camino een pelgrimstocht in de buurt van Doetinchem. Leonie heeft het boek ‘Een verslag van een voetreis naar Santiago de Compostela’ geschreven.

Kan een pelgrimstocht ook thuis? Jazeker. Wil je weten hoe? Tussen kerst en oud en nieuw reizen we langs 4 seizoenen. Je krijgt 4 dagen achter elkaar (gratis) richtingen, tips en bewegwijzering om 2023 in te gaan. Wil je meedoen? Meld je dan (gratis) HIER aan.